Günümüzdeki en büyük cihat okumak olmalı!

O iyi kitaplar olmasaydı, insanlık, adeta çorak bir toprakta yaşıyor gibi olurdu.

Renksiz, kokusuz, tatsız, çöl yaşamının fırtınalarıyla nefes alamayan yaratıklara dönerdik.

**** *****

Dünyamızı çöl olmaktan çıkaran iyi kitaplardan biri kuşkusuz Cervantes’in yüzyıllar önce yazdığı Don Kişot adlı yapıt…

İnançlarından ötürü Bruno’nun Engizisyon mahkemesi kararıyla Roma’da yakıldığı yıllarda İspanyol Cervantes, yazdığı bu romanla aydınlanmanın işaret fişeklerini fırlattı!

**** *****

Bugünlerde yeniden okuduğum Don Kişot’a sadece bir macera romanı gözüyle bakmak büyük haksızlık olur.

1600’lü yıllara dek insanoğlunun biriktirdiği bütün bilgiler, bir şekilde romanın içinde yedirilerek, dönemin insanlarına aktarıldı.

******

Zaman zaman şu konuyu tartışıyoruz; “Batı neden ve nasıl ileri gitti?”

Başarısızlıkları kendinde aramak yerine başkasını suçlama kolaycılığına kaçanlara söyleyecek sözüm yok.

“Batı dünyayı sömürdü, onun için gelişti” der geçer bu tipler…

Temeldeki büyük fotoğrafı görmez!

Aklın kullanılması, sanayi devriminin gerçekleştirilmesi, buharın bulunması, öteki keşifler, Don Kişot’un yazıldığı dönemde başlıyor.

**** *****

Peki Osmanlı o sırada ne yapıyor?

Yobazların baskısıyla medreselerden pozitif bilimleri kaldırıyor.

Felsefeyi yasaklıyor, rasathaneyi yok ediyor.

Saray’da entrikalar çeviriyor!

***** *******

Batı, din kurallarını acımasızca ve kafasına göre uygulayan Engizisyon mahkemeleriyle boğuşarak, akla yol açmaya çalıştı.

Bu anlamda kullandıkları en önemli araç ise edebiyattı.

Cervantes’i bu yolu açan öncülerden biri olarak kabul edebiliriz.

****

Şuna bakar mısınız?

Sanco Panço, ada sandıkları bir köye vali olarak atanır, efendisi Don Kişot ona şu öğütleri verir:

“-Bak, Sanco-diye devam etti Don Kişot- senin ve ailen için söyleyeceğim ilk şey temizliktir; tırnaklarını sık sık kes; bazı şapsal ve bilgisiz kişiler uzun tırnakların elleri güzelleştirdiğini sanırlar; çok iğrenç, akla aykırı bir meraktır bu, kesmeni ihmet ettikleri o gereksiz fazlalık, tırnaktan çok kerkenez pençesine benzer.

Giyimin ne çok özentili, ne de çok baştan savma olsun; kılık kıyafetteki bozukluk, zihindeki dağınıklığın belirtisidir.

Yıllık gelirinin hesabını iyi bil. Yanındakilere yardım edebilecek durumdaysan, süslü püslü şeylerden çok, temiz ve kullanışlı giysiler var. Artan parayı uşaklarına ve yoksullarına dağıt.

Sakın soğan, sarımsak yeme, ağzın kokarsa, köylü olduğun anlaşılır.

Yürüyüşün ağırbaşlı, konuşman da akıllı uslu olsun…

Akşam yemeklerini hafif tut, hele yatarken hiç yeme, sağlığın yolu mideden geçer.

İçkide ölçüyü kaçırma, bilirsin sarhoş insan ne sır saklayabilir ne de tutabilir.

Sakın lokmaları iki yanda birden çiğneme, yani ağzını fazla doldurma, herkesin önünde geğirme…”

**** *****

Batı aydınlanmasının en büyük yapıtlarından biridir Don Kişot romanı… Montaigne’nin Denemeler’inin yarattığı etkiyi yaratmıştır.

Aktardığım satırlardan anlaşılıyor ki, Denemeler’deki akıl yürütmelerin romana yedirilmiş şeklidir Don Kişot…

Üst yanı maceradır, altında, çağın bütün ilerici düşüncelerinin felsefi anlatımı vardır.

***** *****

Metin Eskin dostumuz Büyükşehir Belediyesi’nin Keles’te yapılan Türk Dünyası Ata Sporları şenliğinde anlattı.

Kazak kökenli birine sormuş, “Dinimiz, dilimiz, ırkımız bir, bir araya gelemez miyiz?”

Kazak, “Hayır” demiş Metin Eskin’e…

“Biz lisede mezun olurken dünya klasiklerini okuyarak mezun oluruz. Farklı kültürel temellerimiz var.”

**** ****

Biz gelişmiş dünyadan hatta Türki cumhuriyetlerinden kopmak istemiyorsak, klasiklerin okunması için “cihat” ilan etmeliyiz.

Onun için yeniden Don Kişot başta olmak üzere klasikleri okuma zamanı…